नेपालमा प्रविधिको तीव्र विकाससँगै अपराधका स्वरूप पनि तीव्र गतिमा बदलिँदै गइरहेका छन्। खासगरी सामाजिक सञ्जाल, मेसेजिङ एप्स, डिजिटल वालेट, अनलाइन बैंकिङजस्ता प्रविधिमा निर्भरता बढेसँगै यिनै उपकरणहरू प्रयोग गरेर नयाँ ढंगका साइबर अपराधहरू जन्मिन थालेका छन्।
यसै सन्दर्भमा, काठमाडौंमा हालै भएको एक किशोर अपहरणसम्बन्धी घटनाले प्रहरीदेखि आम नागरिकसम्मलाई झस्काएको छ।
भिडियो कल, इमोशनल ब्ल्याकमेल, मोबाइल ह्याकिङ र फेक दृश्य निर्माणको माध्यमबाट गरिएको उक्त अपहरण प्रयास ‘साइबर अपहरण’ को नयाँ शैलीको रूपमा नेपालमा पहिलोपटक देखिएको हो।
किशोर बेपत्ता, आमालाई अज्ञात नम्बरबाट धम्की—
थानकोटमा बस्ने १६ वर्षीय एक किशोर मंगलबार बिहान ८:३० बजे घरबाट निस्के। त्यसको केहीबेरमै उनको मोबाइल स्विच अफ भयो। त्यसै दिन दिउँसो साढे ११ बजे किशोरकी आमाको ह्वाट्सएपमा अज्ञात अन्तर्राष्ट्रिय नम्बरबाट भिडियो कल आयो।
हिन्दी भाषा बोल्ने व्यक्तिले भिडिओमा भन्यो— “चार जनाको समूहले एक किशोरीमाथि बलात्कार गरेको छ, जसमा तेरो छोरा पनि छ। हामीले उसलाई नियन्त्रणमा लिएका छौं। ८ लाख रुपैयाँ नपठाए, छोरालाई ज्यानै मार्छौं।”
नाटक तयार : भिडिओ कलमा देखाइयो कुटपिट र “घाइते” बालिका—
भिडियो कलमा केही किशोरहरूलाई कुटिरहेको र एक बालिकालाई अक्सिजन मास्क लगाएर अस्पतालमा राखिएको जस्तो दृश्य देखाइयो। आमालाई मानसिक रूपमा विक्षिप्त बनाउँदै अपराधीहरूले तीव्र दबाब सिर्जना गरे।
मोबाइल वालेट खोला, स्क्रिन सेयर गराएर बैंक विवरण हेरे—
किशोरकी आमाले ८ लाख त के, सानोतिनो रकम पनि नभएको बताइन्। अपहरणकारीले मोबाइल वालेट खोल्न लगाएर स्क्रिन सेयर गर्न लगाए। त्यसपछि वालेट र ई–बैंकिङमा जम्मा ३४ रुपैयाँ मात्रै देखिएपछि एक लाख भए पनि पठाउन धम्की दिइयो।
प्रहरीकहाँ पुगेपछि सुरू भयो व्यावसायिक अनुसन्धान—
आत्तिएकी आमाले तुरुन्त थानकोट प्रहरी वृत्तमा उजुरी गरिन्। त्यहाँबाट उनलाई काठमाडौं उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालय (टेकु) पठाइयो।
एसपी तथा प्रवक्ता काजीकुमार आचार्य र डीएसपी रोशन खड्काको नेतृत्वमा विशेष टोली गठन भयो। प्रारम्भिक अनुसन्धानमै अपहरणकारीको नम्बर पाकिस्तानको भएको देखियो। सीमामा अलर्ट जारी गरियो।
सीसीटीभी फुटेज र खोजीले खोले वास्तविकता—
प्रहरीले किशोरको गतिविधिको पछिल्लो ट्र्याक पत्ता लगाउन सुराकी सञ्जाल र सीसीटीभी फुटेजको सहारा लियो। किशोर केही दिनअघि “कमेडी दरबार” को सुटिङ हेर्न पुतलीसडकस्थित स्टार मल जानेबारे बोलेको पाइएको थियो।
त्यसै स्थानमा खोजी गर्दा किशोर त्यही भेटिए। उनी आफैं प्रहरीलाई हेरेर अचम्म मान्दै सोधे— “मलाई किन लिएर जानुभएको?”
मोबाइल ह्याक, निजी विवरण चोरी भएको आशंका—
प्रहरीले किशोरको मोबाइल परीक्षण गर्दा केही दिनअघिका अनचिनिएका लिंकहरू खोलिएको भेटियो। ती लिंकमा क्लिक गरेपछि फिसिङमार्फत मोबाइल ह्याक भएको, त्यसपछि उसका सम्पूर्ण डाटा, पारिवारिक सम्पर्कहरू, सामाजिक सञ्जाल प्रोफाइलहरू अपहरणकारीको नियन्त्रणमा गएको आशंका छ।
त्यसै आधारमा ‘मनिटरिङ’ गरिँदै मोबाइल अफ भएको समयको फाइदा उठाउँदै साइबर अपहरणको नाटक रचिएको बुझाइ छ।
यस्तो शैली नेपालमा पहिलोपटक, थप चुनौती थपियो—
नेपाल प्रहरीका अनुसार यस्ता घटना भारत, बङ्गलादेश, अफ्रिकी मुलुकहरू र पाकिस्तानमा पहिले देखिँदै आएका थिए। नेपालमा भने साइबर अपहरणको यस्तो स्पष्ट र खतरनाक प्रयोग पहिलोपटक देखिएको हो।
भाग्यले जोगिए किशोरका परिवार—
यदि किशोरकी आमाको खातामा रकम भएको भए, स्क्रिन सेयरमार्फत बैंकबाट पैसा झिकेर लैजानु अपराधीका लागि सहज हुन्थ्यो। प्रहरीले यस घटनालाई ‘भाग्यले बाँचिएको’ उदाहरण मानेको छ।
सामान्य देखिने लिंक, अनजानी अनुरोध वा भिडियो कल पनि अब घातक हुनसक्छ। यसले देखाउँछ— अब अपहरणकारीहरूले केवल शरीर होइन, मानसिकता र प्रविधिलाई निशाना बनाउन थालेका छन्। नेपाल प्रहरीका लागि यस्तो प्रविधि–आधारित अपहरण रोक्न सशक्त साइबर युनिट, जनचेतनामूलक कार्यक्रम, र डिजिटल साक्षरताको खाँचो स्पष्ट देखिएको छ।
