नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरण -तत्कालीन गृहमन्त्री रामबहादुर थापा बादलले गठन गरेको कार्यदलमाथि नै प्रश्न

पार्टी बैठकमा अध्यक्ष ओलीले राखेको धारणा भन्दै एमालेद्वारा जारी गरिएको विज्ञप्तिमा भनिएको छः “नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणमा कसैलाई पनि पूर्वाग्रहपूर्ण ढङ्गले फसाउने काम नहोस्। भ्रष्टाचारको विषयलाई राजनीतिक प्रतिशोधको अस्त्र बनाउने काम नहोस्।”

नेकपा एमालेका नेताहरूका अनुसार ओलीले झन्डै ४०० जना नक्कली भुटानी शरणार्थी बनेर अमेरिका छिरिसकेको सूचना आफूले पाएको दाबी गरेका थिए।

त्यसबाहेक गएको जेठमा पीडितका उजुरीउपर कारबाही गरी पैसा फिर्ता गराएर मुद्दा मिलाउने प्रयास गरिएको भन्दै उनले बैठकमा भनेका थिए, “त्यो बेला प्रधानमन्त्री को थियो? गृहमन्त्री को थियो? यो दुनियाँलाई थाहा छ।”

ओलीले भनेको उक्त समयमा उनलाई विस्थापित गर्दै नेपाली कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा नेतृत्वमा सरकार बनेको थियो।

उक्त प्रकरणमा देउवा निकट मानिने पूर्वगृहमन्त्री खाण पक्राउ परेका छन्। सांसद रहेका देउवाकी पत्नी आरजु राणा देउवा र खाणकी पत्नी मञ्जु खाणको नाम पनि संलग्न भएको दाबी गरिएको विवरण विभिन्न सञ्चारमाध्यमले प्रकाशित गरेका छन्।

उनीहरू दुवैले आफूहरू निर्दोष रहेको बताइसकेका छन्।

संसद्‌मा ओलीले के भन्न सक्छन्?

ओलीले सयौँ मानिस नक्कली शरणार्थी बनेर अमेरिका गएको अभिव्यक्ति दिएपछि त्यसले एउटा तरङ्ग ल्याइदिएको छ। एमाले प्रमुख सचेतक पदम गिरी यस विषयमा अध्यक्ष ओलीले संसद्‌मा थप कुरा राख्न सक्ने ठान्छन्।

गिरीका अनुसार जेठ ४ गतेको संसद् बैठकमा आफूले बोल्ने ओलीले जनाएका छन्। उनले भने, “यो अपराध सामान्य विषय होइन। यसले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा पनि नेपालको छवि नराम्रोसँग धमिलिएको छ र नेपालप्रति नै विश्वास गर्न नसकिने एक खालको परिस्थिति निर्माण हुँदैछ। त्यही भएर यसको गम्भिरतालाई ध्यानमा राखेर अध्यक्ष [ओली]ले हिजो यसको सत्यतथ्य के हो, कहाँसम्म यसको जरो पुगेको छ सबै खोजी हुनुपर्छ र दोषीउपर कारबाही हुनुपर्छ भन्ने मान्यताका आधारमा आफ्ना कुरा राख्ने भन्नुभएको हो।”

उनले भने, “अध्यक्ष ओलीले पछि म यो सदनमा नै बताउँछु भनिरहनुभएको छ। तर अहिले हामीले विभिन्न ढङ्गले सूचनाहरू पाउँदै जाँदा निक्कै लामो समयदेखि सङ्गठित रूपमा यो काम भएको रहेछ। विभिन्न ढङ्गले सूचनाहरू पाइएको छ। हामी अध्ययन गरिरहेका छौँ भनेर उहाँले भन्नुभयो।”

“नेतादेखि कर्मचारीसँग सेटिङ मिलाउने केही दलाल र बिचौलियाहरूले देशभरिबाट मानिसहरू खोज्ने गरेको देखिन्छ। यसमा संलग्न जोकोहीलाई कारबाही हुनुपर्छ त्यसमा कुनै सम्झौता गर्नुहुँदैन भनेर उहाँले भन्नुभएको छ।”

उनले संसद्‌मा ओलीले नयाँ कुरा ल्याउनेभन्दा पनि निष्पक्ष अनुसन्धानमा जोड दिने आफूलाई लागेको बताए। उनले भने, “उहाँले यसको आदि र अन्त्य के हो सबै पत्ता लाग्नुपर्‍यो। संलग्न सबैलाई खोजी गर्नुपर्‍यो र कारबाहीको दायरामा ल्याउनुपर्‍यो अनि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा धमिलिएको छविलाई पुनर्स्थापित गर्ने हिसाबमा काम गर्नुपर्‍यो भन्ने आशयका साथ उहाँले आफ्नो अभिव्यक्ति राख्नुहुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ।”

भुटानी शरणार्थी समस्याको स्थायी र दीर्घकालीन समाधान पहिल्याउन गृह मन्त्रालयका भूतपूर्व सहसंयोजक बालकृष्ण पन्थी नेतृत्वको कार्यदल ओली नेतृत्वको सरकार सत्तामा भएका बेला गठन गरिएको थियो।

तात्कालिक गृहमन्त्री रामबहादुर थापाको मन्त्रीस्तरीय निर्णयबाट गठन भएको उक्त कार्यदलको प्रतिवेदनमा नियुक्त विज्ञ नै सन्दिग्ध पृष्ठभूमिको रहेको विवरणहरू आइरहेका छन्। उक्त प्रतिवेदनले सन् २०१९ सम्म एक लाख १३ हजार जनाभन्दा बढी शरणार्थी तेस्रो देशमा पुनर्वासपछि दर्तावाल ६,५५७ भुटानी शरणार्थी नेपालमा रहेको र केही शिविरबाहिर र दर्ता हुन छुट भएको जनाएको छ।

हाल अनुसन्धानलाई उद्धृत गर्दै सार्वजनिक भइरहेका विवरणमा उच्च सरकारी अधिकारीसँगको मिलेमतोका आधारमा उक्त प्रतिवेदनमा किर्ते गरी नक्कली शरणार्थीको नाम थपिएको जनाइएको छ। एमालेका प्रमुख सचेतक गिरीले यो प्रकरणको जरोसम्म पुगेर गरिने स्वतन्त्र अनुसन्धानमा आफ्नो दलको समर्थन हुने बताए।    गृहजिल्ला झापा भएका ओली भुटानी शरणार्थी मामिलाबारे परिचित नेतामध्येमा पर्छन्।

कुनै बेला गृहमन्त्री समेत रहेका ओलीले २०६२/२०६३ को जनआन्दोलनपछि बनेको सरकारमा उपप्रधानमन्त्री तथा परराष्ट्रमन्त्री रहँदा भुटानी शरणार्थीको मामिलाबारे थिम्पुसँग अवरुद्ध रहेको वार्ता पुनः सञ्चालन गराउने प्रयास समेत गरेका थिए।

• के भन्छ नेपाली कांग्रेस?

प्रधानमन्त्री प्रचण्डले नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणमा जारी प्रहरी अनुसन्धानमा कुनै हस्तक्षेप नहुने बताइरहँदा नेपाली कांग्रेसका नेताहरूले स्वतन्त्र र निष्पक्ष छानबिनमा जोड दिइरहेका छन्। पार्टीका दुई महामन्त्रीहरू गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्माले प्रहरीले गिरफ्तार गरेका नेता खाणलाई पार्टीले निलम्बन गर्नुपर्ने माग उक्त दलको पदाधिकारी बैठकमा राखेको बताइन्छ।

तर त्यसबारे कांग्रेस कुनै पनि निष्कर्षमा पुग्न सकेको छैन।

पार्टीका सहमहामन्त्री जीवन परियार भन्छन्, “नेपाली कांग्रेसको नेता बालकृष्ण खाण छानबिनको लागि तयार भएर जानुभएको छ। हाम्रो पार्टीको नेताले अनुसन्धानका लागि सहयोग पुर्‍याउनुभएको छ। तर नेकपा एमालेको पदाधिकारी आज पनि फरार भएर बस्नुभएको छ। कांग्रेस पार्टी कहिल्यै पनि दोषीलाई उम्काउने पक्षमा छैन।”

उनले कसैले पनि अनुसन्धानलाई प्रभावित पार्न नहुने भन्दै अदालतले जे ठहर गर्छ त्यसलाई स्वीकार गर्ने बताए। अनुसन्धान अधिकृतले चाहँदा जुनसुकै व्यक्तिमाथि छानबिन हुन सक्ने भन्दै उनले त्यसमा आफ्नो दलले सहयोग नै गर्ने बताए।

एमालेले सचिव रायमाझी पार्टीको सम्पर्कमा नरहेको बताउँदै आएको छ। बिहीवार एमाले अध्यक्ष ओलीले आफूले रायमाझी निकट व्यक्तिहरूलाई “प्रहरीसमक्ष प्रस्तुत गर्नु राम्रो हुने सुझाव” दिएको बताए।

“सरकारी स्रोतबाटै मैले हाजिर हुँदै हुनुहुन्छ भन्ने बुझेको हो। तर पछि किन हाजिर हुनुभएन मलाई थाहा भएन। अहिले पनि म भन्न चाहन्छुः कसैमाथि आरोप लाग्छ भने आरोप लाग्दैमा दोषी प्रमाणित हुने होइन। तर आरोपबाट तर्किन खोज्यो वा भाग्न खोज्यो भने सन्देह पैदा हुन्छ। त्यस कारण सच्चाइको सामना गर्नुपर्छ।”

नक्कली शरणार्थी प्रकरणमा संयुक्त राष्ट्रसङ्घको शरणार्थी निकाय यूएनएचसीआर पनिगहिरो चासो व्यक्त गरेको छ। यूएनएचसीआरले प्रहरीले थालेको अनुसन्धानको स्वागत गरेको छ।

नेपाल प्रहरीले सङ्गठित अपराधनका रूपमा छानबिन गरिरहेको यो प्रकरण र जारी अनुसन्धानमा एक लाख भुटानी शरणार्थीलाई पुनर्वास दिने संयुक्त राज्य अमेरिकाको पनि विशेष ध्यान भएको कतिपयले बताएका छन्।

३० जेठ ०७६ मा तत्कालीन गृहमन्त्री रामबहादुर थापा ‘बादल’को निर्णयअनुसार पूर्वसहसचिव बालकृष्ण पन्थीको नेतृत्वमा भुटानी शरणार्थीसम्बन्धी समस्याको स्थायी समाधानका लागि कार्यदल बनेको थियो । कार्यदलको गठन र त्यसको प्रतिवेदन नै ठगीको प्रमुख आधार बनेको अनुसन्धानमा आबद्ध प्रहरी अधिकारीहरू बताउँछन् । त्यही प्रतिवेदनमा पैसा बुझाउनेहरूको नाम थपेको विश्वासमा पारी ठगी गरिएको थियो । जसमा गृहमन्त्रीका सल्लाहकार इन्द्रजित रार्ईको विशेष भूमिका थियो । ठगीको योजनामा सुरुदेखि नै उनको संलग्नता अनुसन्धानमा देखिएको छ । तत्कालीन गृहमन्त्री बादलका छोरा प्रतीक थापाले पनि आफूहरूलाई सघाएको बयान पक्राउ परेकाहरूले दिएका छन् । ‘तत्कालीन गृहमन्त्रीज्यू र छोराको हकमा संलग्नता पुष्टि हुने प्रमाण अझै खोजिरहेका छौँ,’ काठमाडौं परिसरका एक प्रहरी अधिकारीले भने, ‘अप्रत्यक्ष रूपमा त सिंगो गृह मन्त्रालयले नै सघाएको देखिन्छ ।’

अन्य ‘हाई प्रोफाइल’ पनि तानिने सम्भावना

यो ठगी प्रकरणमा अन्य उच्चपदस्थ व्यक्तिहरू पनि तानिने सम्भावना रहेको प्रहरी अधिकारीहरू बताउँछन् । ठगीमा सघाउने मात्र होइन पछि संरक्षण दिने कामसमेत भएको स्रोत बताउँछ ।

‘अनुसन्धान जारी छ, थप व्यक्तिहरूको संलग्नता रहेको संकेत मिलेको छ । पुष्टि हुँदा उनीहरू पनि पक्राउ पर्छन्,’ नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता डिआइजी कुवेर कडायतले भने, ‘प्रमाण भेटिएमा जो–कोही पनि अनुसन्धानको दायरामा आउँछन्, कानुनले कसैलाई छाड्दैन ।’

स्रोतका अनुसार प्रहरीले तीनजनालाई पक्राउ गरेर अनुसन्धान थालेलगत्तै एक पूर्वमन्त्रीले  बयानका क्रममा अन्य व्यक्तिको नाम नलिने वातावरण बनाउन सहयोगी खटाएका थिए । ठगीमा संलग्नहरूलाई जोगाउन भनेरसमेत गत वर्ष विभिन्न व्यक्तिहरूले पैसा उठाएको पक्राउ परेकाको भनाइ छ । तर, आफू मात्र फस्ने देखेपछि उनीहरूले पैसा उठाउनेहरूको नाम पनि प्रमाणसहित धमाधम खुलाउन थालेका छन् । केही पीडितहरूले नै अन्य उच्चपदस्थ व्यक्तिविरुद्ध पनि किटानी जाहेरी दिएका छन् ।

पाँच बिचौलिया पक्राउ परेपछि खुल्न थाल्यो ‘हाई प्रोफाइल’को संलग्नता

गत ११ चैतमा उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयले तीनजना बिचौलिया केशव दुलाल, सानु भण्डारी र टंक गुरुङलाई पक्राउ गरी अनुसन्धान थालेको थियो । पछि सन्देश शर्मा र सागर राई पनि पक्राउ परे । उनीहरूकै बयानका आधारमा सचिवदेखि पूर्वमन्त्रीसम्मको संलग्नता खुल्यो ।