आजको सूचना प्रविधि युगमा पत्रकारिताको भूमिका झनै महत्वपूर्ण बन्दै गएको छ। तर, समाचारको सतही प्रस्तुतिले मात्र जनताको आवश्यकता पूरा गर्न सक्दैन। अब समय आएको छ — पत्रकारिता अझ जिम्मेवार, तथ्यमा आधारित र गहिरो विश्लेषणमूलक हुन आवश्यक छ। त्यसको लागि खोजी पत्रकारिता अपरिहार्य भएको छ।
खोजी पत्रकारिता भन्नाले समाचारको गहिराइमा पुगेर, लुकाइएका तथ्यहरू उजागर गर्नु हो। जनताको आँखामा नपरेका भ्रष्टाचार, अन्याय, अपारदर्शिता, तथा नीतिगत त्रुटिहरूलाई सतहमा ल्याउने कार्य खोजी पत्रकारिताले गर्छ। लोकतन्त्र बलियो बनाउन खोजी पत्रकारिता एक बलियो खम्बा हो जसले सत्ता र शक्तिको दुरुपयोगमाथि निगरानी राख्छ।
नेपालमा पनि खोजी पत्रकारिताका केही उत्कृष्ट उदाहरणहरू छन्, जसले समाज परिवर्तनका लहर चलाएका छन्। तर, पछिल्लो समय राजनीतिक दबाब, सुरक्षा चुनौती, आर्थिक अभाव तथा विज्ञापनमा निर्भर मिडिया प्रणालीका कारण खोजी पत्रकारिता कमजोर हुँदै गएको देखिन्छ। पत्रकारहरूलाई संरक्षण नहुँदा सत्य उजागर गर्न डर लाग्न थालेको अवस्था सिर्जना भएको छ।
अब खोजी पत्रकारितामा लगानी बढाउन जरुरी छ — चाहे त्यो तालिममार्फत होस्, स्रोतसाधनको पहुँचमार्फत होस्, वा स्वतन्त्रता र सुरक्षाको ग्यारेन्टीमार्फत। मिडिया गृहहरूले पनि केवल “ब्रेकिङ न्यूज” पछाडि नलागी, गहिरो अनुसन्धानका कथा तयार पार्न समय, जनशक्ति र प्राथमिकता दिनुपर्छ।
साथै, खोजी पत्रकारिताले विश्वसनीयता कायम गर्न पत्रकारिताको आचारसंहितामा दृढ रहनु जरुरी छ। प्रमाण, तथ्य र स्रोतको सत्यतामा शंका नउठ्ने गरी सामग्री तयार गर्नुपर्छ, ताकि आम जनताले पत्रकारितामाथि विश्वास गर्न सकोस्।
अन्त्यमा, स्वस्थ र जवाफदेही समाज निर्माणका लागि खोजी पत्रकारिता अपरिहार्य हो। सरकार, नागरिक समाज, मिडिया संस्था र हामी सबैले खोजी पत्रकारिताको सशक्तिकरणमा हातेमालो गर्नुपर्छ। किनभने सत्यको खोजी हुनु भनेको न्यायको पक्षमा उभिनु हो — र त्यो नै पत्रकारिताको मूल धर्म हो।
