स्थानीय सरवकार: विकास निर्माण, संवृद्धि र पुन: निर्माणमा स्थानीय सरकारको बलियो आधार भन्ने मुल नाराका साथ प्रषारण भैरहेको कार्यक्रम स्थानीय सरोकार हरेक दिन बिहान ६:३० देखि ७:०० बजे सम्म रेडियो आहा 104.5 MHz , www.radioaaha.com, सामाजिक सञ्जाल फेसबुक/रेडियो आहा, youtube, टिकटक एवम् हाम्रो पात्रो एप्लिकेसनमा संसारभर एकैसाथ सुन्न सकिन्छ ।
प्रत्यक्ष कुराकानी फिक्कल गाउँपालिका अध्यक्ष पार्वती सुनुवानरसँगको अन्तरकृयात्मक कार्यक्रममा रेडियो आहा 104.5 MHzमा प्रस्तोता जीवन शर्मासँगले गर्नु भएको हो ।
पिक्कल गाउँपालिकाले आर्थिक बर्ष २०८०/०८१ को स्थानीय तह संस्थागत क्षमता स्वमूल्याङ्क्कन (लिजा), स्थानीय तह वित्तीय सुशासन जोखिम मूल्याङ्कन (एफआरे) र महालेखापरीक्षकको बासट्ठिऔँ वार्षिक प्रतिवेदन, २०८२ अनुसूची २१ को (१) (२) र (3) कस्तो नतिजा हासिल गर्दै आएको छ? यस पालिकामा अवश्वर र चुनौतीहरु के-के छन्?
स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, २०७४ को अनुसूची ८ मा २२ वटा एकल अधिकार स्थानीय सरकारलाई दिएको छ । आम नागरिकहरु, स्थानीय निकायमा भैरहेको काम कर्तव्य प्रति त्यति धेरै खुसी भएको पाइदैन! याँहाको फिक्कल गाउँपालिकाको सेवा प्रभाव कस्तो छ ? विकास निर्माण, संवृद्धि र पुन: निर्माणमा भावी योजना र रणनितिहरु के- कसरी अगाडी बढाएर यस पिक्कल गाउँपालिका अगाडी बढेको छ?
यीनै बिषयको पेरीफेरीमा रहेर कुराकनी गरिएको थियो ।
- स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, २०७४ को अनुसूची ८ मा २२ वटा एकल अधिकार स्थानीय सरकारलाई दिएको छ । आम नागरिकहरु, स्थानीय निकायमा भैरहेको काम कर्तव्य प्रति त्यति धेरै खुसी भएको पाइदैन! याँहाको फिक्कल गाउँपालिकाको सेवा प्रभाव कस्तो छ ?
सिन्धुली जिल्लाको फिक्कल गाउँपालिका साबिक छ वटा गाविस मिलेर बनेको स्थानीय तह हो । मध्यपहाडी राजमार्गले छोएको यो स्थानीय तहले विकासका लागि निकै सम्भावना बोकेको छ ।
अहिले देश विकास, समृद्धि र पुनःनिर्माणको यात्रामा अघि बढिरहेको सन्दर्भमा स्थानीय सरकारहरू त्यस यात्राका मूल आधारस्तम्भ बनेका छन्।
२०७४ सालमा स्थानीय निकाय पुनःगठन भएपछि पहिलो पटक जनप्रतिनिधिहरूले गाउँपालिका, नगरपालिका र महानगरपालिकामा नीति–निर्णय गर्ने अधिकार पाए। त्यसपछि ग्रामीण बाटोदेखि खानेपानी, विद्यालय, स्वास्थ्य चौकी, कृषि, पर्यटन, साना उद्योग र सामुदायिक विकासका कामहरूमा स्थानीय सरकारको सक्रियता उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ।
विकास र निर्माणमा स्थानीय तहको भूमिका केवल पूर्वाधार निर्माणमा सीमित छैन। स्थानीय सरकारले योजना निर्माणमा समुदायको सहभागिता बढाएर विकासलाई जनमुखी र दिगो बनाउन सहयोग गरेको छ। उदाहरणका रूपमा, वडास्तरमै सडक, पुल, सिँचाइ, विद्यालय र खानेपानीका योजनाहरू प्राथमिकता अनुसार कार्यान्वयन भइरहेका छन्। यसले स्थानीय रोजगारी सिर्जना गरेको छ र ग्रामीण अर्थतन्त्र चलायमान बनेको छ।
-गाउँपालिकाको हक हितका लागी के कस्ता परियोजनाहरु कसरी अगाडी बढाएको छ।त्यसै गरी फिक्कल गाउँपालिकाले आर्थिक बर्ष २०८०/०८१ को स्थानीय तह संस्थागत क्षमता स्वमूल्याङ्क्कन (लिजा, स्थानीय तह वित्तीय सुशासन जोखिम मूल्याङ्कन (एफआरे) र महालेखापरीक्षकको बासट्ठिऔँ वार्षिक प्रतिवेदन, २०८२ अनुसूची २१ को (१). (२) र (3) अनुरुप कति प्रतिशत नतिजा ल्यएर यस पालिकाले काम गरिरहेको छ ?
संघीय शासन प्रणाली कार्यान्वयनपछि स्थानीय तहहरू राष्ट्रको विकासको मुख्य आधारस्तम्भका रूपमा स्थापित भएका छन् । गाउँपालिका नागरिक नजिकको शासन इकाई भएकाले जनताको दैनिकी, सुविधा, सेवा र अधिकारसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्छ। त्यसैले गाउँपालिकाको प्रमुख जिम्मेवारी भनेकै स्थानीय हक–हितको रक्षा गर्दै विकास, समृद्धि र सेवा प्रवाहलाई सन्तुलित रूपमा अगाडि बढाउनु हो।
हाल देशभरका गाउँपालिकाहरूले आफ्ना स्रोत–साधन र प्राथमिकताका आधारमा विभिन्न परियोजनाहरू सञ्चालन गर्दै आएका छन्। यी परियोजनाहरूको उद्देश्य केवल भौतिक पूर्वाधार निर्माण होइन, सामाजिक र आर्थिक रूपान्तरण पनि हो।
🔹 पूर्वाधार र निर्माणमुखी परियोजनाहरू छन्; गाउँपालिकाले आफ्नो क्षेत्रको हक–हितका लागि पहिलो प्राथमिकतामा भौतिक पूर्वाधार विकास राखेको देखिन्छ। गाउँ–गाउँमा सडक विस्तार, पुल निर्माण र आवागमन सहज बनाउने काम तीव्र गतिमा अघि बढाइएको छ।
खानेपानी, सिँचाइ र सरसफाइका परियोजनाले ग्रामीण जीवनस्तरमा सुधार ल्याइरहेका छन्।वैकल्पिक ऊर्जाको प्रयोग र ग्रामीण विद्युतीकरणले दुर्गम बस्तीमा उज्यालो पुगेको छ।
यी परियोजनाहरूले जनताको दैनिक जीवनमा प्रत्यक्ष परिवर्तन ल्याएका छन्, जसले स्थानीय विकासमा स्थायित्व प्रदान गरेको छ।
🔹 कृषि, रोजगारी र आयमुखी परियोजनामा स्थानीय तहको आर्थिक बलियोपन कृषि र पशुपालनमा निहित हुन्छ।गाउँपालिकाले स्थानीय किसानलाई आधुनिक कृषि प्रविधि, उन्नत बीउ, सिँचाइ सुविधा र कृषि सहकारी प्रवर्द्धनमार्फत सहयोग पुर्याएको छ।
युवा वर्गलाई सीपमूलक तालिम, साना उद्योग सञ्चालन र उद्यमशीलतामा जोड दिइँदैछ। यसले गाउँभित्रै रोजगारी सिर्जना गरी वैदेशिक रोजगारीमा निर्भरता घटाउने लक्ष्य लिएको छ।
🔹 शिक्षा, स्वास्थ्य र सामाजिक उत्थानका परियोजनाहरू गाउँपालिकाले विद्यालय भवन निर्माण, शिक्षक अभाव पूर्ति, छात्रवृत्ति वितरण र बालमैत्री विद्यालय स्थापना जस्ता योजनाहरू अघि सारेको छ।
स्वास्थ्य क्षेत्रमा प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र, औषधि वितरण र मातृ–शिशु स्वास्थ्य सेवा विस्तारमा विशेष ध्यान दिइएको छ।
त्यसैगरी, महिला, दलित, अपांगता भएका व्यक्ति र विपन्न समुदायका लागि सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रम सञ्चालन गरी सामाजिक न्यायको अभ्यास गर्दै आएको छ।
🔹 सुशासन, पारदर्शिता र जनसहभागितामुखी परियोजनाहरू धेरै छन्। गाउँपालिकाको हक–हित सुरक्षित राख्नका लागि सुशासन र पारदर्शिता अत्यावश्यक हुन्छ। त्यसैले धेरै गाउँपालिकाले अहिले
स्थानीय तह संस्थागत क्षमता स्वमूल्याङ्कन (LISA) र वित्तीय सुशासन जोखिम मूल्याङ्कन (FRA) लागू गरेका छन्।यसले बजेट व्यवस्थापन, योजना अनुगमन र वित्तीय उत्तरदायित्वमा सुधार ल्याएको छ।
जनसुनुवाइ, सामाजिक लेखा परीक्षण र नागरिक परामर्श प्रणालीमार्फत स्थानीय सरकार जनताप्रति बढी उत्तरदायी बन्दै गएको छ।
- आर्थिक आन्तरिक स्रोतको हिसाबले, फिक्कल गाउँपालिकाको आन्तरिक राजश्व कति छ? योजना छनोट गर्दा, स्थानीय नागरिकहरुको सहभागितालाई कसरी सुनिश्चित गर्दै आउनु भएको छ ?
फिक्कल गाउँपालिकाले पछिल्ला वर्षहरूमा आन्तरिक स्रोत परिचालनमा उल्लेखनीय प्रगति गरेको छ। गाउँपालिकाको वार्षिक आन्तरिक राजस्वमध्ये प्रमुख स्रोतहरूमध्ये घरजग्गा कर, व्यवसाय दर्ता शुल्क, यातायात कर, बजार व्यवस्थापन शुल्क, र सेवा शुल्क महत्त्वपूर्ण छन्।मसँग अहिले एकिन डेटा त ठ्याकै उपलब्ध तथ्यांक त छैन यद्यपि गाउँपालिकाको आन्तरिक राजस्व अघिल्ला वर्षहरूमा क्रमशः वृद्धि हुँदै हाल करिब ५० देखि १ करोड रुपैयाँसम्म पुगेको अनुमान गरिएको छ।
योजनाको छनोटका क्रममा गाउँपालिकाले स्थानीय नागरिकहरूको सक्रिय सहभागिता सुनिश्चित गर्ने अभ्यासलाई प्राथमिकतामा राखेको छ। वडा तहमा आयोजित खुला बजेट तथा योजना तर्जुमा सभा, नागरिक मञ्च, उपभोक्ता समिति गठन, र सामाजिक लेखापरीक्षणजस्ता अभ्यासहरूले जनताको आवाजलाई योजना छनोटमा समेट्ने बाटो खोलिदिएको छ।
स्थानीय विकास योजनाको प्राथमिकता निर्धारण गर्दा महिला, दलित, विपन्न तथा सीमान्तकृत समुदायको सहभागिता अनिवार्य बनाइएको छ। यसरी योजनाको तयारीदेखि कार्यान्वयनसम्म नागरिक संलग्नताले फिक्कल गाउँपालिकाको विकास योजनालाई थप पारदर्शी, जिम्मेवार र स्थानीय आवश्यकतामै आधारित बनाएको छ।
- फिक्कल गाउँपालिकामा मुख्य समस्या र चुनौतिहरु के के छन् ?
फिक्कल गाउँपालिकाको प्रमुख चुनौती सिँचाइको अभाव हो। यहाँको भूगोल र मौसम दुवै कारणले गर्दा लामो समयसम्म पानी नपर्ने समस्या रहँदै आएको छ।
पालिकाको मात्रै स्रोतले सिँचाइको सुविधा पु¥याउन कठिन छ । अहिलेको नयाँ प्रविधिमा जानुपर्ने अवस्था पनि उतिकै छ । सुनकोसीमा पानी बगेर गइरहेको छ । त्यो पानीलाई माथिसम्म पु¥याएर किसानको खेतबारीमा सिँचाइ गर्न पाइयो भने त त्यहाँबाट एउटा प्रतिफल हासिल गर्न सकिन्थ्यो ।
विशेष गरी सुक्खा क्षेत्रका बालीहरूमा उत्पादन घट्ने र किसानको श्रमले अपेक्षित प्रतिफल नदिने अवस्था सिर्जना भएको छ।
गाउँपालिकाको आफ्नै स्रोतले सिँचाइ संरचना विस्तार गर्न कठिन भएकोले, यहाँ ठूला जलस्रोत र आधुनिक प्रविधिको उपयोग आवश्यक छ।सुनकोसी नदीजस्तो प्रचुर जलस्रोत नजिकै भए पनि त्यसको सदुपयोग हुन नसकेको स्थानीयहरू बताउँछन्। यदि आधुनिक प्रविधिबाट उक्त नदीको पानी माथिसम्म उठाएर किसानको खेतबारीमा पुर्याउन सकियो भने, खेतीयोग्य जमिनको उत्पादनशीलता उल्लेखनीय रूपमा बढ्न सक्ने सम्भावना छ।
यसका लागि प्रदेश तथा संघीय सरकारसँग सहकार्य गर्दै लिफ्ट सिँचाइ प्रणाली, वर्षा पानी संकलन, र सौर्य पम्प प्रविधि जस्ता विकल्पहरूमा लगानी आवश्यक छ। स्थानीय सरकारले योजना निर्माणमा कृषक समूह, सहकारी संस्था र निजी क्षेत्रलाई समेत सहभागी गराउने नीति अवलम्बन गर्नुपर्छ।
पूरा कार्यक्रम : स्थानीय सरोकार अन्तरकृयात्मक कार्यक्रम रेडियो आहा 104.5 MHz , www.radioaaha.com , सामाजिक सञ्जाल फेसबुक/ रेडियो आहा, youtube, टिकटक एवम् हाम्रो पात्रो एप्लिकेसनमा लगिन गरी संसारभर एकैसाथ सुन्न सकिन्छ।
