हालै अमेरिकाको Millennium Challenge Corporation (MCC) ले नेपालको लागि थप US$ 50 मिलियन अनुदान दिने घोषणा गरेको छ, जसले MCC-नेपाल कम्प्याक्टको कुल रकम US$ 747 मिलियन पुर्याएको छ।
प्रसारण लाइन निर्माण तथा सडक स्तरोन्नतिका लागि संयुक्त राज्य अमेरिकाले मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेसन (एमसिसी) मार्फत सात अर्ब रुपियाँ (पाँच करोड अमेरिकी डलर) थप अनुदान दिने भएको छ । यससँगै नेपालमा कार्यान्वयन हुने एमसिसी परियोजनाको आकार एक खर्ब छ अर्ब रुपियाँ (७४ करोड ७० लाख डलर) को हुने भएको छ ।
यसअघि एमसिसी कार्यान्वयनका लागि भएको सम्झौतामा अमेरिकाले ५० करोड डलर अनुदान उपलब्ध गराउने घोषणा गरिएको थियो । थप अनुदान रकमसँगै अमेरिकाले नेपाललाई कुल ५५ करोड डलर उपलब्ध गराउने घोषणा गरेको हो । बाँकी १९ करोड ७० लाख डलर नेपाल सरकारले बेहोर्ने सम्झौतामा उल्लेख छ ।
प्राथमिकता प्राप्त विद्युत् प्रसारण पूर्वाधारलाई पूर्ण बनाउने, नेपालको ऊर्जा प्रणालीको सुदृढीकरण गर्ने र क्षेत्रीय ऊर्जा व्यापारको अभिवृद्धिलाई सम्भव बनाउने जस्ता सो सम्झौताका मुख्य उद्देश्यहरू पूरा गर्न मद्दत गर्नेछ ।
ऊर्जा ग्रिडको विश्वसनीयता र बजार पहुँचमा सुधार ल्याउने उद्देश्यसहित भएको यस सम्झौताले नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय ‘कनेक्टिभिटी’ मा जोड्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ। क्षेत्रीय ऊर्जा व्यापार बढ्दै गएका बेला यस्तो आधुनिक तथा समन्वित प्रसारण अवसंरचना नेपालको ऊर्जा क्षमतालाई सीमित बजारबाट निकालेर व्यापक अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पुर्याउने आधार बन्न सक्छ।
साथै, यसरी उर्जा पूर्वाधारमा अमेरिकी उत्कृष्टता, प्राविधिक मानक र असल अभ्यासहरूको प्रवर्द्धन हुनु नेपालका लागि अवसरका रूपमा देखिन्छ। विश्वसनीय ग्रिड व्यवस्थापन, आधुनिक सबस्टेशन निर्माणदेखि लिएर डिजिटल निगरानी प्रणालीसम्मका अमेरिकी क्षमताले दीर्घकालीन रूपमा ऊर्जा प्रणाली सुदृढ बनाउने सम्भावना राख्छ।
तर, अर्को पाटो पनि उत्तिकै महत्वपूर्ण छ।उक्त सम्झौताले अमेरिकी प्रविधि र कम्पनीहरूका लागि नेपाली बजारमा प्रवेश गर्ने अवसर विस्तार गर्छ। विदेशी लगानी र प्रविधिको आगमनले प्रतिस्पर्धा र दक्षता वृद्धि गर्नेछ, तर त्यसले घरेलु उद्योग, स्वदेशी प्रविधि विकास र नीतिगत स्वायत्ततामा कस्तो प्रभाव पार्ला भन्ने प्रश्न भने सधैँ खुला नै रहन्छ। त्यसैले, नेपालले यस्तो अवसरलाई केवल बजार खोलेर होइन, साझेदारीको सन्तुलन जोगाउँदै, दीर्घकालीन राष्ट्रिय हितका आधारमा उपयोग गर्नुपर्ने आवश्यकता स्पष्ट छ।
नेपाली रुपैयाँमा यसले झण्डै खर्बभन्दा बढी रकम होइन भन्ने अनुमानमा गम्भीर सवालहरू उब्जिन्छन्। यस आर्थिक घटनालाई हामीले सावधानीपूर्वक हेर्नु जरुरी छ । किनकि मात्रा मात्र होइन, यसको राजनीतिक, प्राविधिक र दिगोपन सम्बन्धी पक्षहरू पनि महत्वपूणरूपले विचारणीय छन्।
- MCC मा अमेरिकी प्रतिबद्धता — सकारात्मक संकेत
MCC द्वारा थपिँदै गरेको ५० मिलियन डलरको अनुदानले एउटा स्पष्ट सन्देश पठाउँछ: अमेरिकाले नेपालको पूर्वाधार विकासमा अझै विश्वास राखेको छ। Millennium Challenge Corporation यो रकम खासगरी उर्जामा उच्च भोल्टेज ट्रान्समिशन लाइन निर्माण, सब स्टेशनहरू र नेटवर्क बलियो पार्ने काममा प्रयोग हुने छ। यस्तो दिगो पूर्वाधारले नेपाललाई दीर्घकालीन आर्थिक वृद्धि, उर्जा आत्मनिर्भरता र क्षेत्रीय बिजुली व्यापारमा भाग लिन सक्षम बनाउने छ। थप रूपमा, यस सहयोगले नेपालको ऊर्जा प्रणालीको विश्वसनीयता सुधार गर्न मद्दत गर्छ, जसले स्थानीय व्यवसाय, उद्योग र जनतालाई प्रत्यक्ष लाभ पुर्याउन सक्छ।
- किन शंका उठ्न सक्ने कारणहरू?
तर, यो अतिरिक्त अनुदानले मात्र सबै समस्या हल गर्दैन। हाम्रा लागि केही चिन्ताजनक पाटाहरू पनि छन्:- राजनीतिक अस्थिरता र निर्भरता
MCC जस्ता ठूलो अनुदान कार्यक्रममा निर्भर हुनु नेपालको लागि दोधारो झन्डा हो। अमेरिकासँगको आर्थिक साझेदारी हामीलाई आवश्यक पूर्वाधार दिन्छ, तर यसले हाम्रो विकास रणनीति लाई एक-तर्फ़ा र अस्थिर बनाउन सक्छ — खास गरी यदि विदेश नीति परिवर्तन वा अनुदान पुनरावलोकन भयो भने।
- परियोजना विलम्ब र आर्थिक जोखिम
यसअघि MCC को कोष रोकिएको अवधि थियो जब अमेरिकी निर्णयले अनुदान रोक्ने वा समीक्षा गर्ने संकेत दियो। यस्तो अनिश्चितता योजनाको समग्र कार्यान्वयनमा असर पुर्याउन सक्छ। थप अनुदानलाई सही समयमा र सही किसिमले प्रयोग गर्ने दक्षता हुनु अत्यावश्यक छ, नत्र यो योजना खर्चमा बढी मात्रामा “ड्रग” हुन सक्छ, न कि टिकाउ विकास।
- पारदर्शिता र स्वामित्वको प्रश्न
विदेशी अनुदान प्राप्त गर्दा पारदर्शी प्रक्रियाको आवश्यकता हुन्छ। MCC परियोजना घोषणापछि पनि केहीले यसको प्रक्रियागत पक्ष र देशको स्वामित्वमा चिन्ता व्यक्त गर्दै आएका छन्। हामीले सुनिश्चित गर्नुपर्छ कि व्यवहारिक कार्यान्वयनमा राष्ट्रिय स्वार्थ प्रबल होस् र परियोजनाहरू हामीले रोजेको विकास मोडेलमा फिट हुने किसिमले अघि बढ्ने होस्।
निष्कर्ष: अवसरसँगै जिम्मेवारी नेपालका लागि MCC को नयाँ अनुदान एक ठूलो मौका हो । विशेषगरी उर्जा र पूर्वाधार क्षेत्रमा। तर यो अवसरले हामीलाई ठूलो जिम्मेवारी पनि दिन्छ। केवल अनुदान पाउनै लक्ष्य हुनु हुँदैन; हामीले ती कुराहरू सुनिश्चित गर्नुपर्छ:
